Kamienie milowe MOWY

Kamienie milowe MOWY
Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną – oznacza to, że aby komunikować się werbalnie
musimy ją nabyć, rozwijać oraz nauczyć się.
Człowiek przygotowuje się od czasów niemowlęcych (do 1. roku życia) do możliwości
porozumiewania się za pomocą słów.
W mózgu człowieka znajduje się ośrodek mowy, który jeśli odpowiednio stymulujemy
przynosi nam korzyści w postaci słów.
W pierwszym roku życia dziecko komunikuje się głównie za pomocą krzyku, płaczu,
gaworzenia oraz kapryszenia. To bardzo naturalny sposób, gdzie dziecko poznaje swój głos i
możliwości motoryczne swoich narządów artykulacyjnych (warg, ust, języka, policzków).
Ponadto dziecko uczy się, że dźwięki, które wydaje, mają pewną moc sprawczą – no bo który
rodzic nie wstanie z łóżka, gdy dziecko zaczyna płakać? To właśnie jest moc sprawcza i…
komunikacja!
Bez wątpienia okres narodzin do 3. roku życia jest najintensywniejszy, jeśli chodzi o rozwój
mowy. W tym okresie mózg dziecka chłonie nowe informacje jak gąbka. Dlatego mówimy o
wczesnej interwencji logopedycznej oraz profilaktyce.
ETAPY ROWOJU MOWY
Należy pamiętać, iż rozwój mowy jest procesem i każda nowa umiejętność z zakresu mowy
powinna dotyczyć pewnego okresu życia dziecka.
OKRES MELODII
To etap, w którym można zaobserwować dwa podstawowe zjawiska, często BŁĘDNIE
używane zamiennie – głużenie oraz gaworzenie.
Głużenie – jest to odruch bezwarunkowy. Dzieci tak naprawdę nie wiedzą, że to robią. To
czynność niezamierzona, zatem nie ma ona formy komunikacyjnej. Czynność ta przybiera
raczej formę treningu głosu. Głużenie pojawia się u dziecka w około 2/3 miesiącu życia. Są to
dźwięki, które przypominają głoski K, G, H, delikatne pochrapywanie i gulgotanie.
Gaworzenie – jest to czynność zamierzona. Dziecko uczy się, że wydając dźwięki,
powtarzając je (zazwyczaj są to sylaby takie jak: ma, pa, ta, ba oraz samogłoski) kontaktuje
się z otoczeniem. Jest to forma interakcji. Gaworzenie pojawia się zazwyczaj około 6-tego
miesiąca życia, gdy jednocześnie bardzo zaczyna rozwijać motoryka i lokomocja. Jest to
zasadnicza różnica, ponieważ większość dzieci głuży, ale nie każde gaworzy. Brak
gaworzenia może być pierwszą oznaką możliwych nieprawidłowości rozwojowych lub
związanych, np. z zaburzeniami słuchu.
OKRES WYRAZU
Pojawia się w 1-2 roku życia dziecka. W tym czasie zauważyć można, iż rozumienie jest
umiejętnością nadrzędną do nadawania mowy. Zakłada się, iż w mowie dziecka w tym
przedziale wiekowym powinno pojawiać się od 1 do 10 wyrazów, ale UWAGA! Wyrazy te
powinny być adekwatne, poprawnie dostosowane do sytuacji lub osoby. Należy pamiętać, że
na tym etapie dziecko może mieć jeszcze trudności z łączeniem trudniejszych sylab. Dlatego tak często w mowie dziecka rocznego dziecka łatwiej usłyszeć sylaby: ma-ma, pa-pa, ta-ta,
ba-ba, pa-pa lub onomatopeje naśladujące odgłosy, np. zwierząt: hau, chrum, ko-ko, miau,
mu, mee. Każdą sylabę, która jest adekwatna do sytuacji możemy potraktować jako wyraz,
np. podczas ubierania butów pytamy dziecko: „Co to?”, a dziecko odpowiada „bu”. Jest to
odpowiedź adekwatna do sytuacji.
OKRES ZDANIA
Występuje między 2 a 3 rokiem życia. W tym wieku dziecko do kontaktu ze światem coraz
częściej używa mowy. Jest to bardzo kluczowy czas jej rozwoju. W tym okresie powinno
pojawić się od 50 pojedynczych słów. Są to głównie rzeczowniki. Dwulatek powinien już
stopniowo łączyć dwa elementy w pojedyncze, proste zdania, np. mama am, tata daj, mam,
nie ma. Mowa ta powinna doskonalić się aż do kolejnego okresu.
Głoskami rozwojowymi są: p, p’ (pi), b, b’, m, m’, f, f’, w, w’, ś, ź, ć, dź, ń, k, k’, g, g’, ch, t,
d, n, l, l’, ł, j. W tym czasie dziecko ma prawo nie wymawiać głosek szeregu syczącego s, z, c,
dz oraz szumiącego sz, cz, ż, dż i głoski r.
Zatem, gdy Twój dwulatek powie ŚAFA zamiast SZAFA – jest to w normie rozwojowej.
OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ
Występuje między 3 a 7 rokiem życia.
3-latek mówi od 1000 słów. Buduje zdania kilkuwyrazowe, a mowa jest zrozumiała dla
otoczenia, jednak niektóre głoski mogą być zastępowane przez łatwiejsze. Mowa powinna
zawierać czasowniki, rzeczowniki, przyimki, spójniki, liczebniki. Na tym etapie mogą
występować niewielkie błędy gramatyczne, pomyłki w odmianach rzeczowników, np.
byłam/byłem itp. Pojawiają się kompetencje do opowiadania. Dziecko nie powinno mieć
trudności w opowiadaniu, np. jadłem jabłko, bawiłam się na placu zabaw itd.
Głoskami rozwojowymi są wszystkie te z okresu zdania. Dziecko ma prawo nie wymawiać
głosek szeregu syczącego – s, z, c, dz, (choć pod koniec 3-go roku życia mogą się pojawiać)
oraz szumiącego – sz, cz, ż, dż i r.
4-latek: mowa powinna być na coraz wyższym poziomie. Opowieści wzbogacone o opisy,
cechy przedmiotów, łatwiej powinno konstruować się historie przyczynowo – skutkowe.
Powinny pojawiać się syczki (s, c, z, dz). Dziecko w tym wieku ma prawo nie wypowiadać
szeregu szumiącego oraz r.
Zatem SAFA (szafa) jest normą rozwojową, natomiast ŚAFA już nią nie jest.
5-latek: dalsze doskonalenie umiejętności komunikacyjnych. Pojawia się coraz większy zasób
słownictwa czynnego i biernego. W tym wieku głoski wszystkich szeregów już powinny być
obecne w życiu dziecka (s, c, z, dz, sz, cz, ż, dż, ś, ć, ź, dź) a zatem SZAFA powinna być
SZAFĄ, ale na pewno nie ŚAFĄ czy SAFĄ. W tym wieku dziecko może zamieniać głoskę R,
zatem… RYBA może być LYBĄ.
6/7-latek: w tym wieku powinna pojawiać się głoska R. Zatem cały repertuar głosek powinien
być opanowany! A przed naszym dzieckiem – czytanie, pisanie i szkolniakowanie!
Bez wątpienia pierwsze trzy lata życia dziecka są kluczowe dla rozwoju mowy. Mózg
każdego dnia tworzy nowe połączenia neuronalne, dzięki czemu budują się podstawy do dalszego rozwoju. Dlatego tak ważne, by stymulować dziecko od pierwszych dni życia. A
jak? Poniżej kilka pomysłów!!
KĄPIEL SŁOWNA
Mów do dziecka w każdej okoliczności, gdy wstawiasz pranie, myjesz naczynia, zamiatasz
podłogę, robisz zakupy, kładziesz je spać. Staraj się, aby dziecko jak najczęściej patrzyło na
Twoją twarz.
CZYTAJ I ŚPIEWAJ
Dziecko łatwiej przyswaja nowe treści, gdy dodamy element muzyczny lub zobaczy ilustracje
w książeczkach.
OGRANICZ
Tv, smartfony, zabawki świecące oraz grające.
Badania amerykańskich naukowców nie pozostawiają złudzeń. Używanie przez dziecko
smartfonów powoduje spore ubytki w rozwoju funkcji poznawczych dziecka. Prowadzą do
przestymulowania mózgu, a co za tym idzie – ograniczenie jego pracy i tworzenia nowych
połączeń nerwowych. Po godzinnej „przygodzie” z telefonem mózg dziecka nie ma siły na
przyswajanie nowych informacji, ponieważ jest przebodźcowany. Korzystając z tego typu
technologii zachowaj umiar oraz rozwagę.
PODĄŻAJ ZA DZIECKIEM
Reaguj na każdy sposób komunikacji dziecka. Bądź partnerem w relacji, a na pewno
zauważysz magię komunikacji ze swoją pociechą.
KIEDY COŚ NIEPOKOI!!!!
Proszę skontaktować się z logopedą, który może zaproponować ćwiczenia, doradzić, a także
pokierować do innych specjalistów, jeśli istnieje taka potrzeba.
Logopeda